یوسف آخــر زمـــان آید بـــه دوران، غــم مـخور
کلبه ی احزان شود روزی گلستان، غــم مـخور
بــی حضورش چند روزی دور گردون گر گذشت
دائـــما یــکسان نباشد حال دوران، غــم مـخور
چون امید وصل او هر لحظه است و ممکن است
در فــراقش صبر کن با درد و هجران، غــم مـخور
حـــال مـــا ، در فـــرقت پیغمـــبر و اولاد او
جـمله مـی داند خـدای حال گردان، غــم مـخور
فیــض اگــر حــال فــنا بنیاد هستـــی بـــر کند
کشتــــی آل بنــی داری، ز طوفان، غــم مـخور
در جـــهان گر از حضورش دور باشـــــــی فیضیا
روز موعودش رسد دست به دامان، غــم مـخور
(فیـــــض کاشانـــــــــــــی)
خــلید خـــار درشتی بــه پای طفلی خرد
به هم بر آمــدن از پویه باز ماند و گریست
بگـــفت مــادرش این رنج اولین قدم است
ز خـــار حـــادثه تیه وجـــــود خالی نیست
هـــنوز نیک و بـــد زنـــدگی بـــه دفتر عمر
نخوانده ای و به چشم تو راه و چاه یکیست
نـــدیــــده زحـــمت رفــــتار، ره نـــــیاموزی
خطا نکرده، صواب و خطا چه دانی چیست؟
دلـــی کـــه سخت ز هر غم تپید،شاد نماند
کسی کـه زود دل آزرده گشت ، دیر نزیست
هــــزار کـــوه گـــرت ســـد ره شـــوند،بـــرو
هــــزار ره گـــرت از پـــا در افـــکنند، بایـست
(پـــــروین اعـــــتصامی)
بــا ادب باش کـــه تکلیف جـــوانان ادب است
فـــرق مــا بین بنی آدم و حـــیوان ادب است
راحــــت روح زنـــان، زینت مـــردان ادب است
با ادب باش که سرمایه ی خــوبان ادب است
آیه آیه همه جا سوره ی قــــــرآن ادب است
بـــا ادب باش کــــه انـــدر هـــمه جا یابی راه
در قـــیامت نـــشود روی ســـفید تو ســـــیاه
هـــمچو یوسف به سر تخت برآیی از چــــــاه
با ادب باش که سـرمایه ی خـوبان ادب است
آیه آیه هـــمه جــا ســوره ی قـرآن ادب است
گــر تو خواهی که دلت در دو جهان شاد شود
هــمه کـــس از سخنت خــرم و دل شاد شود
خاطـــرت یک ســـره از رنـــج و غــم آزاد شود
با ادب باش کــه سـرمـشق جوانان ادب است
آیــه آیــه هــمه جــا سـوره ی قرآن ادب است
بـی ادب مـی شـود از فیــض الهــی مـــحروم
خویش را مـی کند از جهل و شقاوت مـــعدوم
از احــادیث و روایــات بــه مـــا شـــد مـــعلوم
شــرف و مــنزلت مـــرد ســــخندان ادب است
آیــه آیــه هــمه جــا سـوره ی قرآن ادب است
گشت از عــلم و ادب، مــذهب اســلام، عـیان
شــرح این مــسأله امـــروز نــگنجد بــه بـیان
خــوش بــود گــر مــحک تــجربه آیــد بــه میان
مــحک خالــص کافـــر ز مســلمــان ادب است
آیــه آیــه هــمه جــا سوره ی قـرآن ادب است
مــــرد را مــــعرفت و عــلم و ادب مــــــی باید
روح را لـــذت تــــفریـــح و طــــرب مــــــی باید
گـرچه در کـسب هنــر، رج و تعب مــــــی باید
آن که هر مشکلی از وی شود آسان، ادب است
آیــه آیــه هــمه جــا ســوره ی قــرآن ادب است
(نـــــــــــــسیم شـــــــــــــمال)
عیب کسان منگــر و احــسان خــویش
دیــده فـــرو بـــر بــه گــریـبـان خــویش
آیـــنه روزی کــــه بـــگیری بــــه دست
خــود شـکن آن روز ، مشو خود پرست
خــویــشتن آرای مــشو چــــون بــــهار
تــــا نـــــکــــنـــد در تـــو طـــمع روزگار
عـمــــر بـــه خـــشنودی دل ها گــذار
تــا ز تــــو خـــشنود شـــود کــردگار
دردســتانـــی کــن و درمـــاندهـــی
تــات رســـانند بــه فــــرمان دهـــی
گــرم شو از مــهر و ز کین سرد باش
چــون مـه و خــورشید جوان مرد باش
هــر که بــه نیــکی ســـخن آغــاز کرد
نیــــکی او روی بـــــدو بـــاز کـــرد
(از مخزن الاسرار-نظامی)
بینی چـــه رقــم های شگرف است و دل آرا
بــر صفـــحه ی هــستی ز خـــداونــد تعالی
دارای دو گیـــتی مـــلک العــــرش خـــــدایی
کاو را نــه نــیاز است و نــه انـباز و نــه هـمتا
هـــر نــوع کنــد نقش و خــود از نقش مـــنزه
هــــر جـــنس کند جــفت و خود از جفت مبرا
هــم کار گهی هــم چــو زمین ساخته معمور
هــم بار گهــی هــم چــو فــلک داشته بـــرپا
چــه زشت و چــه زیبا همه نقش قلم اوست
نــی نــی نـــکند زشــت، نـــگارنــده ی زیــبا
(وصال شیرازی)
دو کس رنج بیهودی بردند و سعی بی فایده کردند:
یکی آن که اندوخت و نخورد و دیگر آن که آموخت و نکرد.
علم چندان که بیشتر خوانی
چون عمل در تو نیست نادانی
نه محقق بود نه دانشمند
چارپایی بر او کتابی چند
آن تهی مغز را چه علم و خبر
که بر او هیزم است یا دفتر
* * *
علم از بهر دین پروردن است نه از بهر دنیا خوردن
* * *
ملک از خردمندان جمال گیرد و دین از پرهیزگاران کمال یابد.
* * *
هر که در حال توانایی نیکویی نکند، در وقت ناتوانی سختی بیند.
نادان را به از خموشی نیست و اگر این مصلحت بدانستی، نادان نبودی.
* * *
هر که با داناتر از خود جدل کند تا بدانند که داناست، بدانند که نادان است.
* * *
یکی را از حکما شنیدم که می گفت : هرکز کسی به جهل خویش
اقرار نکرده است مگر آن کسی که چون دیگری در سخن باشد ، هم
چنان تمام ناگفته، سخن آغاز کند.
سخن را سر است ای خردمند وبن
میاور سخن در میان سخن
خداوند تدبیر و فرهنگ و هوش
نگوید سخن تا نبیند خموش
(گلستان سعدی)
به گیتی بهتر از دانشوری نیست
به جز دانش به گیتی مهتری نیست
ســری سخت و دلـــــــی ستوار باید
که کار دین و دانش سرسری نیست
ز دانـــشور سخــــن بـــــاور توان کرد
کــه نادان هر چه گوید باوری نیست
بـــه نـــادان داوری بـــــردن نــــشاید
کـه جز دانش به گیتی داوری نیست
ز دریـــــای خرد گوهـــــر توان جست
که دریـــایی بـــــدان پهناوری نیست
ز نــــادانی ســــوی یـــــزدان پناهم
کـــه نادانی به جز بد گوهری نیست
بــه راه دانـــش ای مـــــرد خــردمند
زیــــانی بــرتر از تــن پــروری نیست
(حاج میرزا حبیب خراسانی)